Stresle İlişkimiz Nasıl?

Stres ve Öğrenci Olmak

Üniversite hayatının eğlencesi kadar stresi de bol olduğu konusunda hemfikir olabiliriz. Üst üste gelen akademik dersler, finansal zorluklar, kişisel sıkıntılar, sosyal yaşamda yer edinme ve evden ayrı olmanın basit gerçekliği düşünüldüğünde, öğrencilerin yaklaşık yüzde 94'ünün stresli hissetmesi şaşırtıcı değil. O yüzden de stresle nasıl başa çıkılabileceğine dair yazılmış sayısız kitap, makale, gazete yazısının olması ve birçok uzman ve uzman olmayan kişinin bu konuda fikir beyan etmesi mantıklı geliyor.  

Stresin Kültürle Dansı

Kültürel geçmişimiz, toplum ve ailemiz stresi nasıl algıladığımızı ve onunla nasıl başa çıktığımızı şekillendiriyor.  Bahsedeceğimiz çalışmada Türkiye ve ABD'deki öğrenciler benzer stresli durumlarla karşılaşmalarına rağmen bunlarla başa çıkma yöntemleri farklılaşıyor.

Stresle Boğuşmak

Stres yararlı mı zararlı mı? Stresin ne kadarı yararlı gibi sorular araştırmacıları optimal bir stres seviyesi aramaya itse de stresin kişiler tarafından nasıl algılandığını objektif olarak ölçmek hiç de kolay olmuyor. Bazı insanlar stresli durumlarla başa çıkmak için problem çözme odaklı bir strateji izler, stresli bir durum varsa bu durumu bir problem olarak ele almak ve ortadan kaldırmak için somut çözümlere girişmek. Diğerleri ise, duygusal tepkilerini yönetmeyi tercih ettikleri duygu odaklı bir strateji izleyebilirler. Hatta bazıları, bu stresli durumlarına başkalarıyla paylaşıp diğer insanlardan empati ve yönlendirme talebinde bulunurlar. Her yaklaşımın değeri vardır ve hiçbiri diğerlerinden daha iyi veya kötü değildir. Yine de kültürel mirasınız ve stresi kontrol edip edemeyeceğinize dair inancınız hangi taktiği tercih edeceğinizi etkileyebilir. Örneğin, Asya'dan öğrenciler genellikle duygu odaklı başa çıkmayı tercih ederken, ABD gibi ülkelerden gelen öğrenciler problem odaklı yöntemleri tercih ederler.

Stresli Misiniz?

Üniversite hayatının stresi, öğrencileri sosyal, ruhsal ve fiziksel olarak etkiler. Günümüzdeki araştırmaların çoğu, stresin öğrenci performansı üzerindeki etkisine odaklanır. Ancak, stresin fiziksel ve sosyal sağlık üzerindeki etkileri, uyku kalitesi ve sosyal etkileşimler gibi, daha ayrıntılı incelenmesi faydalı olacaktır. Kültür ve toplumun etkisi ise bu durumda da belirleyici bir role sahiptir. Örneğin, ABD öğrencileri genellikle Türk öğrencilerden fiziksel olarak daha aktif olma eğilimindedir, bu da stres altındaki fiziksel sağlık durumlarında farklılıklara yol açar.

Stres Üzerindeki Kontrol inancı

Kontrol, stresle başa çıkmak için güçlü bir silahtır. İç durumları ve stres tetikleyicileri üzerinde kontrol sahibi olduklarını hisseden öğrenciler genellikle stresle daha iyi başa çıkarlar, genellikle onu doğrudan karşılarlar. Stres karşısında çaresiz hissederlerse, genellikle ya ondan tamamen kaçınır veya ona uyum sağlarlar. Daha fazla kontrol, daha iyi sosyal ve fiziksel sağlık ile ilişkilidir ve en önemlisi, daha iyi stresle başa çıkma mekanizmalarına yol açar.

Kültür-Stres Bağlantısı

Kültür, toplumsal ve ailesel değerlerimiz, milliyetimiz, inançlarımız dahil olmak üzere, stresle nasıl başa çıktığımız ve genel refahımız üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Önceki araştırmalar temel olarak 'biz-odaklı' ve 'ben-odaklı' ülkeleri karşılaştırmıştır. Ancak, bu modelin basitleştirilmiş bir model olduğuna ve daha ayrıntılı bir incelemenin gerekliliğine inanıyoruz.

İşte bu yüzden yakın zamanda, Türkiye’de ve ABD’de yaşayan öğrencilerin, stres seviyelerine ve bunların stresle başa çıkma yöntemlerine, sosyal ve fiziksel sağlıklarına olan etkilerine odaklanan bir çalışma yaptık.

Güncel Çalışma

Çalışmamızda toplamda 312 öğrenci yer aldı- 128'i Türkiye'den ve 184'ü Amerika Birleşik Devletleri'nden. Öğrencilere son zamanlarda yaşadıkları stresli bir olayı hatırlamaları, ardından durum üzerinde ne kadar kontrol hissettiklerini değerlendirmeleri istendi. Bunu takiben, bu öğrencilerin stresle nasıl başa çıktığını ve bunun fiziksel ve sosyal sağlıklarını nasıl etkilediğini anlamak için standart bir dizi anket uyguladık.

Ne Anlamayı Amaçladık?

Bu çalışmadaki temel hedefimiz, stresle başa çıkmaya çalışan öğrencilerin potansiyel kültürel ve kişisel farklılıkları belirlemekti. Özellikle, Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye'den öğrencilerin stresi yönetmede farklı yaklaşımlara sahip olup olmadıklarını ve kültürel geçmişlerinin fiziksel ve sosyal refahları üzerinde ne gibi etkileri olduğunu incelemek istedik. Bu çalışmanın, özgül kültürel bağlamlara uygun şekilde tasarlanmış ruh sağlığı destek sistemlerinin geliştirilmesi için anlamlı sonuçları olabilir.

Bulgular

Çalışmamız, esas olarak şu soruya yanıt aramaktadır: Doğup büyüdüğünüz ülke ve deneyimlediğiniz stresli durum üzerindeki kontrol inancınız, stresle nasıl başa çıktığınıza doğrudan etki eder mi?

Eğer stresli bir durumu kontrol edebileceğinize inanıyorsanız, onunla başa çıkmak için daha proaktif bir yaklaşıma sahip olma eğiliminde olabilirsiniz; aksi takdirde duygusal olarak tepki verme, sıkışma veya bunalma hissi yaşayabilirsiniz. Çalışmamızda, stresli durumu kontrol edebildiklerini hisseden öğrenciler, genellikle probleme özgü stratejiler kullandıklarını belirttiler ve genel olarak daha iyi bir fiziksel sağlık tablosu ortaya çıktı. Ancak, bu kontrol algısı, sosyal sağlıklarını önemli ölçüde etkilemiş gibi görünmüyordu.

Kültürel açıdan bakıldığında, Türkiye ve Kuzey Amerika’dan olan öğrencilerin stresle nasıl başa çıktığı konusunda belirgin bir fark ortaya çıktı. Araştırmaya katılan Türk öğrenciler genellikle doğrudan stresli durumla mücadele etmeyi, başkalarından yardım almayı ve olumlu düşünmeyi tercih ederek daha proaktif bir yaklaşım sergiledi. Ancak, "kaçış kaçınma" stratejisine yani sorunları görmezden gelme, sorunlardan uzaklaşma veya sorunlara "boş ver" deme eğilimi de gösterdiler; bu durum, bazı sorunlar için işe yarar gibi görünse de uzun vadede etkisiz olabilirdi.

ABD’li öğrenciler ise Türk öğrencilere kıyasla daha iyi fiziksel ve sosyal sağlık durumları olduğunu bildirdi, bu da stresle başa çıkma mekanizmalarının genel olarak daha etkili olabileceğini düşündürüyor. Türk öğrencilerin proaktif stratejilere ek sık sık “kaçış kaçınma”ya başvurduğu göz önüne alındığında, bu durum onların daha düşük sağlık seviyeleri bildirmesini açıklamaya yardımcı olabilir.

Bu çalışmaya başladığımızda, stresli durumları kontrol etmeye dair olan inancın ve milliyetin birbirini etkileyeceğini düşündük. Ancak, durum böyle olmadı. Stresin kontrollü olduğuna dair algı ve milliyetin, birbirinden bağımsız olarak öğrencilerin stresle nasıl başa çıktığını etkileyen ayrı unsurlar olduğunu bulduk. Bu, her iki faktörün de stresle başa çıkmada nasıl bir yaklaşım sergileneceğinin belirlenmesinde eşsiz öneme sahip olduğunu gösteriyor.

Stres Bize Ne Anlatır?

Strese nasıl dayandığımıza bakarsanız, birkaç ilginç örüntü bulabiliriz. Kişinin nereden geldiğine bağlı olarak başa çıkma mekanizmaları büyük ölçüde değişir. Şaşırtıcı mı? Tam olarak değil. Bu çalışma tam da bunu buldu - Amerikalı öğrenciler ve Türk öğrenciler stres altındayken oldukça farklı tepkiler verdiklerini belirttiler.

Çalışmamızın sonuçları göre, Türk öğrenciler zor zamanlarda yakın çevrelerine - ailelerine, arkadaşlarına, akrabalarından destek alma eğilimindeler. Ancak Amerikalı öğrenciler biraz daha farklı bir yol izliyor olabilir. ABD’li öğrencilerin profesyonel destek alma konusunda daha fazla kaynak ve destekleri olduğu varsayımında bulunabiliriz.

Peki, stresi nasıl daha iyi yönetebiliriz? Öğrencilere, stresli bir durumun kontrol altına alınıp alınamayacağını belirlemelerine yardım etmek iyi bir başlangıç ​​noktası olabilir. Stres yönetimi eğitimlerine başlamak da oldukça faydalı olabilir. Mesela, Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), stresli durumlarda hissedilen stresin en kontrolsüz ve yüksek haline gelmeden ipuçlarını tanıma ve Mindfulness uygulamaları gibi tüm duyularımızı, bedenimizi anlamaya yaran teknikler, öğrencilerin zor zamanlarda stresle başa çıkmalarına yardımcı olabilir.

Önemli bir başka nokta ise, öğrencilere stresle başa çıkmak için uygun yöntemleri seçmelerine destek olmak ve bu becerileri kazanmalarını sağlamaktır. Hayatın kontrol edilebilen yönleri üzerinde güvenle ilerlemek ve neleri kontrol edebileceklerini neleri kontrol edemeyecekleri arasında farkındalık ve denge sağlamak son derece önemlidir. Yine, Mindfulness, BDT ve somatik-bedenle bağlantı kurmayı sağlayan yöntemler hayatlarımızın karmaşık ve kontrol edilemeyen unsurlarıyla başa çıkmada son derece faydalı olabilir.

Özetle, stres yönetimi tekniklerini anlamak ve bu tekniklere hâkim olmak oyunun kurallarını değiştirebilir. Hızlı ve kolay olmayabilir ama fayda sağlar. Zaman, sabır ve bol tekrar ve alıştırma ile bu teknikler en stresli anlarda herkese rehberlik edebilen bir can simidi olabilir.